De Hongersnoodmolen was een watermolen die gebruik maakte van het niveauverschil tussen het water van de ringvaart en het niveau van de reitjes in de binnenstad. Hieronder een afbeelding van de Hongersnoodmolen of kasteelmolen aan het speitje (sas) gebouwd over het Bakkersreitje volgens het plan van Marcus Gerards uit 1562. Vóór het molenhuis dat over het bakkersreitje is gebouwd bevindt zich het achtkantig waterbekken van het sas (een speitje) dat een verbinding vormt tussen de vestingsgracht en het Bakkersreitje. Het waterbekken heeft zijn vorm tot op vandaag bewaard, maar wel wat verwaarloosd. Aan de hoge gemetselde wanden zijn nu in het oosten en westen dienstloodsen aangebouwd. In de oostelijke loods bevindt zich een pompinstallatie om de waterhuishouding in de binnenstad te beheersen. In de oostelijke loods was er destijds een kuipermakerij ingericht.
Er is al sprake van een molen rond 1290. De naam Kasteelmolen zou van die tijd dateren. Een mogelijke verklaring voor de naam is dat Jacques de Châtillon bij de Franse bezetting vanaf 1297 op die site begonnen was een kasteel te bouwen, dat door de Brugse Metten van 1302 nooit is voltooid geworden. Van 1330 tot 1478 werd de molen uitgebaat door het Sint-Janshospitaal. In de 15de eeuw werd de uitbating verwaarloosd mede door moeilijkheden met de cijnsen (pachten) maar ook met de verschillende droogtes, waardoor de uitbating voor de molenaars niet meer rendabel was.
Na de dood van Karel de Stoute in 1477 heerste chaos en hongersnood. Om de nood te lenigen nam de stad in 1478 de uitbating over en bouwde er in 1480-81 twee graanmolens over het Bakkersreitje, de Oost- en Westmolen. Het geheel werd daarom ook de Hongersnoodmolen genoemd. Op de tekening van Marcus Gerards (1562) zie je de 2 delen aan weerszijden van de waterdoorgang. In het midden dreef een inwendig gelegen onderslagwaterrad de beide molenstenen aan. Onderslag wil zeggen dat het water het rad langs onder aandrijft.
Hieronder het plan van de bouwaanvraag uit 1881 die de bestaande toestand van de gevel van het molenhuis toont, die zou teruggaan tot 1481.
Bestaande toestand molenhuis in 1881.
In 1580 werd Everard Trystram eigenaar en werd er ook weer olie gemalen met stenen zonder het stampen. In de eerste helft van de 17de eeuw wordt de Westmolen omgevormd tot een schorsmolen. De gemalen en natgemaakte schors wordt "run" genoemd en gebruikt om leer te looien. Maar het malen van de run was niet rendabel en de molen wordt in 1649 terug omgebouwd naar een graanmolen. Er gaan en komen verscheidene molenaars en eigenaars.
In 1844 werd de molen verkocht aan Josephus Macqué-Acx. Van dan af bleef de molen in handen van de familie Macqué. In 1872 was er een herverdeling: Henricus Macqué en Juliaan Macqué werden de eigenaars. Er werd daarbij een beschrijving van de boedel gegeven: een voornaam herenhuis met een aangebouwde fabriek, een graanmaalderij bewogen door "vuur", een bergplaats, een magazijn en aanhorigheden. "Met vuur" wijst op de stoommachine die in datzelfde jaar werd geïnstalleerd, de maalderij op waterkracht bleef ook bestaan. In 1881 werd er een vergroting van het molenhuis aangevraagd.
In 1897 werd een aanvraag ingediend om aan de gevel een risaliet boven de ingangspoort aan te brengen.
Op een foto uit 1897 hieronder, vooraleer het dak in 1900 verhoogd werd, stellen we vast dat de gevel en molenhuis verbreed werden met 3 traveeën ter gelegenheid van de verfraaiing. We hebben daar echter geen plannen van. We zien ook dat de risaliet niet werd gebouwd boven de poort maar boven de 2de travee van de linkse uitbreiding. We kunnen ook afleiden uit de plannen van 1900 dat de rechterkant eveneens uitgebreid werd met 4 traveeën waarvan de eerste met een poort.
Maar in 1900 vond Hendrik Macqué dat de maalderij wat meer allure mocht krijgen. Hij nam daarvoor architect Oscar De Breuck (1855-1921) onder de arm. Zie plan van de voorgevel hieronder. Volgens de aangifte in de plannen was wat nieuw aangebouwd werd rood gekleurd. Wat blauw gekleurd is werd behouden, wat overeen komt met het gelijkvloers. De kwaliteit van de foto valt tegen omwille van de plooien en belichting. Er zijn aan beide zijden twee grote torens voorzien.
Op de foto hieronder uit 1900 is de linkse toren afgewerkt, maar de rechtertoren mankeert. Deze werd blijkbaar ook nooit toegevoegd. Hier en daar zijn er nog details veschillend met de plannen. Zie o.a. de balustrade. Op de foto is het oude gedeelte van vóór de uitbreiding van 1897 goed zichtbaar: het is het gelijkvloers van het gedeelte tussen de 2 kleine torentjes met kroonlijst met kantelen.
In 1902 overleed Hendrik Macqué en in 1903 werd de molen verkocht aan Leopold Macqué-Christiaens. In 1912 overleed Leopold. De weduwe bleef eigenares van de helft van de maalderij, de andere helft ging naar Jules Macqué. In 1921 werd de maalderij overgenomen door de cooperatieve brouwerij "Du Lac", opgericht in 1919.
Hieronder een foto uit 1945. De poort op de achtergrond is de toegangspoort tot het domein van het Fraeyhuis. Merk ook links de zijloods en muur van het sas over het Bakkersreitje.
In 1965 werd er gestopt met brouwen in de Brouwerij "du Lac" na overname door de brouwerij Leopold. Brouwerij Leopold werd op haar beurt overgenomen door Artois. In 1972-75 werd het ganse gebouw samen met het deel dat terugging tot de 15de eeuw gesloopt voor de aanleg van het Minnewaterpark. Een pluim voor het park, maar een zeer grote blaam voor de sloop! Op de foto van de afbraak hieronder, getrokken vanaf het Minnewaterpark ziet u op de voorgrond rechts nog de conciergerie van het Fraeyhuis dat in 1969 gesloopt zou worden. Het conciergehuis met de poort bleef dan wel behouden.
Die poort en het congiergeriehuis zijn enige relicten die de tijd van de blekers, van het Fraeyhuis, de Hongersnoodmolen en de brouwerij overleefd hebben, zij het in gewijzigde vorm. Op de dag van vandaag vormen ze de sierlijke oostelijke toegang naar het Minnewaterpark. Het beeld in de nis is Sint-Arnoldus, de patrooonheilige van de brouwers als herinnering aan de jammerlijk gesloopte brouwerij.
Vorige pagina --- Volgende pagina
Klik hier voor de overige pagina's:
